Duurzame installatie in monumentaal gebouw

Geplaatst op 04 mei 2021 door Redactie

„Een warmtepomp, vloerverwarming, plafondunit en een monumentaal gebouw zijn op zich niet zo bijzonder. Maar als je ze in één project combineert, dan wordt het bijzonder”, zegt Oscar den Boer, directeur H2O Installatietechniek. „Dat duurzame techniek prima te realiseren is in monumentale panden, zien we bij het Dresselhuyspaviljoen van De Zonnestraal in Hilversum.”

De Zonnestraal was vroeger een sanatorium voor diamantslijpers die tuberculose opgelopen hadden. Het complex van meerdere gebouwen is ontworpen door architect Jan Duiker in samenwerking met Bernard Bijvoet en Jan Gerko Wiebenga. Zij ontwierpen dit gebouw volgens de nieuwste ideeën van de architectuur van die tijd. De bouw werd gestart in 1925 en de opening was in 1928. Licht en lucht stonden centraal bij het ontwerp.

In oude staat herstellen

„Ik ben sinds 2010 bij dit project betrokken”, laat Hans van Dam van Van Dam Projectmanagement & advies weten. „Toen nog via een ander bureau waar ik werkzaam was. Architecten Hubert-Jan Henket en Wessel de Jonge hebben destijds de opdracht gekregen om dit pand in oude stijl te renoveren. Ze waren enorm gedreven om het pand in oude staat te herstellen. Als verwarming waren buisradiatoren aanwezig. Ventilatie geschiede op natuurlijke wijze. Maar tegenwoordig stellen we andere eisen aan gebouwen. In 2010 is besloten om alleen het casco te renoveren. Er is installatietechnisch niets aan gedaan. Het gebouw heeft weer jaren leeg gestaan. Totdat Óbidos Vastgoed het kocht. Die wilde er een moderne installatie in hebben, die tegemoet komt aan de eisen die tegenwoordig aan het binnenklimaat van een kantoorgebouw gesteld wordt. Ik ben door Óbidos benaderd voor installatieadvies, vooral om aan te geven wat er wel en niet mogelijk was om dit bijzondere gebouw van installaties te voorzien. Vooral de ruimtes met de glazen puien zijn lastig te verwarmen. We waren er al snel uit dat we vloerverwarming zouden gaan toepassen, maar ook wisten we dat dit niet voldoende zou zijn om de ruimtes warm te krijgen. We hebben Eric van den Oudenalder, verkoopadviseur & climate designer bij Jaga Climate Designers, benaderd en samen met H2O zijn we het traject ingegaan.”

Jaga Experience Lab

„Toen het complex gebouwd werd, is er gekozen voor het Nieuwe Bouwen in gladde en gemakkelijk te reinigen materialen: beton, glas en staal”, zegt Van den Oudenalder. „Er is zo min mogelijk materiaal gebruikt, waardoor het gebouw een minimaal betonskelet heeft met maximale openheid. Dit zorgt voor een open sfeer, waardoor het gebouw lijkt te zweven. Daarnaast komt er veel licht binnen, wat een positieve werking had op de bewoners. Niet voor niets is de Zonnestraal een beroemd voorbeeld van het Nieuwe Bouwen.

„Als verwarming waren buisradiatoren aanwezig. Ventilatie geschiede op natuurlijke wijze. Maar tegenwoordig stellen we andere eisen aan gebouwen.”

Met opdrachtgever Óbidos, Oscar den Boer en Hans van Dam zijn we naar onze fabriek in België geweest. Daar is in het JEL (Jaga Experience Lab) een klimaatkamer waar de temperatuur tussen de -20 en + 40 °C ingesteld kan worden. Daar hebben we gesimuleerd wat we bij het Dresselhuyspaviljoen zouden gaan aantreffen. Het was een uitdaging hoe we het gebouw, dat grotendeels bestaat uit beton en metalen kozijnen met enkel glas, zouden kunnen verwarmen en koelen. Voor een monumentaal gebouw als dit zijn geen standaard rekenmodules. Verder hebben we te maken met kleine ruimtes van 3 bij 3 meter. Aan de zonzijde zitten puien met veel glas. Omdat het een monumentaal gebouw is, mag er geen dubbelglas in.” „De test bij Jaga was goed om zelf te zien en te ondervinden wat de mogelijkheden zijn”, zegt Den Boer. „Zo zie je en ervaar je het zelf. Iedereen was overtuigd dat de combinatie die we daar zagen van vloerverwarming en de plafondinbouw een goed idee is.”


Clima Beam Plafond Units

Als meest geschikte verwarming kwam de Clima Beam uit de test, omdat deze ook kan koelen zonder condens en het minste geluid maakt. Dat is in de kleine ruimtes met galm van belang. De unit heeft veel verwarmingsvermogen op lage temperatuur en veel koelvermogen op hoge temperatuur, boven het condenspunt. Maar de lichtgewicht bouwkundige constructie was niet geschikt om de Clima Canal in de dunne vloer in te bouwen. Ophogen van de vloer kon ook niet, want dan kunnen de deuren niet open, en van de stalen deuren kon en mocht ook niets afgehaald worden. Er kon wel vloerverwarming in gefreesd worden. Zo is de combinatie van vloerverwarming met een plafondinbouw ontstaan. De Clima Beam is aan het plafond bevestigd. Verstopt achter een plafond-eiland, en bekleed met vilt en voorzien van lichtarmaturen. Ventilatoren blazen warme of koude lucht aan de gevelzijde naar beneden.

„De test bij Jaga was goed om zelf te zien en te ondervinden wat de mogelijkheden zijn. Iedereen was overtuigd dat de combinatie die we daar zagen van vloerverwarming en de plafondinbouw een goed idee is.”

 „Er is heel veel glasoppervlak aan de zonzijde omdat de mensen in het sanatorium veel in de zon moesten liggen. Het is ook heel slecht geïsoleerd”, zegt Den Boer. „Met de Clima Beam kunnen we de ruimtes koelen en verwarmen. Een voordeel is dat de Clima Beam erg stil is ten opzichte van andere producten in de markt. De basiswarmte wordt geleverd door de vloerverwarming. De temperatuur kan door de gebruikers bijgeregeld worden door de Clima Beam, via een ruimtethermostaat die in elke ruimte aanwezig is.”


Duurzaam project

„Gasketels zijn niet meer van deze tijd. Ze zijn niet duurzaam”, zegt Van Dam. „De gemeente Hilversum wilde ook dat dit project duurzaam opgelost werd. De nieuwe eigenaren durfden het oude concept van gasketels los te laten en naar een warmtepomp te kijken. Het is een lucht warmtepomp geworden. De warmtepomp onttrekt warmte aan de buitenlucht. Dus hoe kouder het wordt, hoe minder warmte die onttrekken kan.”

„Met de Clima Beam kunnen we de ruimtes koelen en verwarmen. Een voordeel is dat de Clima Beam erg stil is. De basiswarmte wordt geleverd door de vloerverwarming.”

 „We vonden het spannend hoe het systeem zich zou houden met de koude periode die we in februari hadden”, laat Den Boer weten. „De warmtepomp is in principe ontworpen tot een temperatuur van -10 °C. Maar zelfs in de koude periode in februari is de elektrische ketel niet ingekomen. De gebruikers in het gebouw hadden het warm genoeg.” „Als het echt koud wordt, gaat de condensor invriezen”, legt Van Dam uit. „De warmtepomp onttrekt warmte aan de buffer om in de ontdooicyclus te gaan.” „Daar hebben we bij de berekening van het buffervat rekening mee gehouden”, zegt Den Boer. „Bij dit gebouw laten we zien dat het mogelijk is om een historisch pand duurzaam te koelen en te verwarmen. Het systeem zorgt bovendien voor comfort. Het is wel vele malen ingewikkelder dan bij een nieuwbouwpand. Maar het kán. We hebben engineers die alles doorrekenen. En een andere reden om voor Jaga te kiezen, is dat de warmtewisselaars volledig te recyclen zijn omdat ze uit koper en aluminium bestaan.”


Installatiecontainer

Het systeem bestaat uit een lucht warmtepomp voor de koeling en de verwarming. Omdat binnen in het gebouw geen ruimte was voor de installatie, is deze buiten geplaatst. De installatie zit half verdiept in een kuil met daaromheen struiken, zodat deze aan het zicht onttrokken wordt. Ook was er geen ruimte voor de technische ruimte. De techniek en de verdelers zijn in een installatiecontainer ingebouwd, die buiten naast de warmtepomp staat. „De installatiecontainer is op de zaak voorzien van regeltechniek en isolatie”, zegt Den Boer. „Deze is plug-and-play aangeleverd wat zorgt voor een eenvoudige en snelle installatie op locatie. Maar het bouwen op de zaak heeft ook als voordeel dat het product goed gecontroleerd kan worden. De engineer kan vanaf zijn bureau snel de werkplaats inlopen om te kijken hoe het bouwen verloopt. De engineer en de monteur werken samen. Dit geeft meer efficiëntie en een hogere kwaliteit.”

Reageren

Vul de gegevens in en uw naam en reactie zullen op de website worden getoond. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.
Dero-Uitgevers gaan zorgvuldig om met uw persoonsgegevens.
Bekijk het privacy statement