Een gesloten bronsysteem boren op gemeentegrond
Geplaatst op 07 maart 2017 door Redactie
Hotel en restaurant Bazar in Rotterdam is een bijzonder project voor Albreco uit Katwijk en Adviesbureau Nihot uit Voorhout. Niet zozeer omdat het een WKO met gesloten bronsysteem is, maar omdat de bronnen in gemeentegrond geboord moesten worden. Dit is een primeur voor Albreco. Het restaurant en bovengelegen hotel liggen in het centrum van Rotterdam aan de Witte de Withstaat. Er is geen eigen grond omheen. En omdat boren vanuit het gebouw ook niet kon, zijn de boringen gedaan onder de parkeerplaats en openbare weg aan de achterkant van het gebouw.
„Omdat de verwarmingsinstallatie verouderd was en dringend aan vervanging toe was en er behoefte was aan koeling in het hotel, besloot Akbar Tamiz, eigenaar van hotel en restaurant Bazar, het groots aan te pakken”, zegt Victor Nihot, eigenaar/directeur van Adviesbureau Nihot. Hij wilde de afgeschreven installatie vervangen en overgaan op een duurzame installatie.” Het hotel en restaurant bestaan beide uit drie lagen. Het gebouw dateert uit circa 1950 en is voorheen onder meer een kantoorgebouw geweest. Tamiz heeft het omgebouwd tot hotel en restaurant. „Als je aan de gang gaat in zo’n oud gebouw, dan is het de vraag hoe je het aanpakt op het gebied van energiebesparing”, zegt Nihot. „Ook op het gebied van klimaatbeheersing moest er het een en ander verbeterd worden voor het restaurant en hotel. De verbouwing en aanpassingen zijn in twee fasen verlopen.”
Boren in andermans grond
„We hebben als adviseurs een aantal energieonderzoeken gedaan en dit op een rijtje gezet”, vertelt Nihot. „We liepen tegen de verouderde verwarmingsinstallatie aan. Verder verwachten gasten tegenwoordig in de zomer koeling op hun hotelkamer. De vraag was toen: gaan we twee systemen bouwen voor verwarmen in de winter en koelen in de zomer? Dat is duur want je moet twee systemen installeren en bovendien moet er voor zowel warmte als koeling afgerekend worden bij de nutsbedrijven.
„Om het hotel/restaurant heen is er geen eigen grond om de bronnen in aan te leggen. De enige optie was om de achterliggende parkeerplaats met toegangsweg te gebruiken.”
Daarom is de afweging gemaakt om tot een combinatie te komen, een WKO-installatie waarmee je in de winter warmte uit de bodem haalt en in de zomer de warmte weer terugstopt. Toen was de vraag hoe we dit bij dit gebouw konden realiseren.” „In Amsterdam hebben we bij een kerk warmte uit de bodem kunnen halen door in het gebouw zelf te boren”, zegt Marcel Imthorn van Albreco. „Dat was bij het hotel/restaurant niet mogelijk. Om het hotel/restaurant heen is er ook geen eigen grond om de bronnen in aan te leggen. De enige optie was om de achterliggende parkeerplaats met toegangsweg te gebruiken, maar hier maken ook andere bedrijven gebruik van. Het is gemeentegrond.”
Alle neuzen dezelfde kan op
De volgende stappen waren om het leidingenbureau van de gemeente Rotterdam en DCMR milieudienst Rijnmond te benaderen en hen de vragen voor te leggen. „DCMR kijkt alleen naar de mogelijkheid om energie uit de bodem te halen en om deze weer terug te stoppen”, zegt Imthorn. „Ze kijken niet of het stuk grond privébezit is of gemeentegrond. Ze kijken puur naar de boringen op zich. Om in de gemeentegrond te gaan boren moesten we DCMR en het leidingenbureau Rotterdam samenbrengen. Ze gaven allebei toestemming en toen kon het project van start gaan.”
„Open systemen mogen vanaf 100 meter diep geboord worden, gesloten systemen mogen maar tot 80 meter diep geboord worden.”
DCMR heeft aangegeven dat wanneer er een overcapaciteit aan koude of wamte is, dit eventueel met de andere bedrijven in de buurt gedeeld kan worden. Tamiz vond dit geen probleem. Nihot is gaan bekijken wat er allemaal nodig was en wat het zou kosten om het project te realiseren. Belangrijk was dat het hotel en restaurant door konden draaien tijdens de verbouwing. „Voor het ontwerp en de aanleg van het gesloten bodemenergiesysteem kwam Albreco naar voren”, zegt Nihot. „Ik heb toen als ontwerper van de binneninstallaties een pas op de plaats gemaakt en heb Marcel laten brekenen of het mogelijk was wat wij voor ogen hadden. Hij bedacht het juiste bodemenergiesysteem voor deze toepassing.”
Fase één ventilatie
Het project is in twee fasen uitgevoerd. De eerste fase in 2015 was de aanleg van het ventilatiesysteem voor de keuken en het restaurant. Er was nog geen WTW aanwezig. Alle energie ging zo naar buiten. In het nieuwe ventilatiesysteem zit nu een WTW. „Standaard warmteterugwinning zoals is voorgeschreven door de overheid is hier echter een moeilijk verhaal”, zegt Nihot. „De afzuiglucht uit de keuken is namelijk heel vet. Daarom is hier een dubbel twin-coil systeem toegepast. Met de WTW wordt nu de lucht voor het restaurant verwarmd. Er wordt per uur 25.000 kubieke meter lucht afgezogen en ongeveer 23.000 kubieke meter ingeblazen. De ingeblazen lucht hoeft niet meer naverwarmd te worden. „Alle warmte wordt nu onttrokken uit de WTW”, zegt Nihot. „Dit omdat de afzuiglucht in de keuken bijzonder warm is. Dat is een energiebesparing van 100 procent. Dat is nog niet eerder gelukt.”
Fase twee aardwarmtesysteem
Begin 2016 kwam Albreco bij het project toen de tweede fase voor verwarming en koeling gerealiseerd werd. Allereerst zijn door Albreco de koel- en verwarmingsvragen vastgesteld, zowel op het gebied van vermogen als op het gebied van jaarlijkse energievragen. Vervolgens is dit vertaald naar een ontwerp van het bronnensysteem in het programma E.E.D. Nadat het ontwerp gemaakt en goedgekeurd was, zijn alle vergunningen aangevraagd. Eind september waren alle vergunningen voor het aardwarmtesysteem rond. „Dit is het eerste gesloten aardwarmtesysteem in Rotterdam, en zelfs in Nederland, dat op deze schaal aangelegd is in de grond van de gemeente”, laat Imthorn weten.
„Dit project is alleen maar mogelijk geweest door een goede samenwerking tussen Albreco, de adviseur, de eigenaar, het leidingenbureau van de gemeente Rotterdam en DCMR.”
„Het hele traject om op deze plek te mogen boren heeft zes maanden geduurd en toen moesten de feitelijke uitvoeringsvergunningen ook nog aangevraagd worden. Dat duurde ook nog eens twee maanden. We hebben een OBM (Omgevingsvergunning Beperkte Milieutoets) gekregen, een Leidingvergunning en een TVM (tijdelijke verkeersmaatregelvergunning) om dat een stuk weg afgesloten moest worden.” Voor het hotel is ook een WTW-ventilatiesysteem gerealiseerd. Dit is eveneens in fase 2 gebeurd bij de aanleg van het WKO-systeem. Verder zijn er nog bouwkundige isolatie-maatregelen getroffen, waaronder HR++ glas.
Niet de diepte, dan de breedte
Het bodemenergiesysteem dat door Albreco is aangelegd, is een groot gesloten systeem met een bronvermogen van 120 kW. „Open systemen mogen vanaf 100 meter diep geboord worden, maar gesloten systemen mogen maar tot 80 meter diep”, legt Imthorn uit. „Dit heeft ermee te maken dat open en gesloten bronsystemen elkaar niet mogen gaan beïnvloeden. Als je minder diep mag boren, (normaal kunnen we tot 200 meter diep boren) dan moet je dus de breedte in en meer bronnen boren. Vandaar dat we meer boringen moesten doen. Het bodemenergiesysteem bestaat uit 22 bronnen van 80 meter diep. Je kunt het gesloten bronsysteem zien als een accu in de bodem. ’s Zomers stop je er warmte in, die je er ’s winters weer uithaalt.” Albreco heeft de boringen in vier fasen uitgevoerd. De straat achter het pand moest namenlijk bereikbaar blijven voor het personeel van de omliggende bedrijven, het theater en kantoren. We konden dus steeds maar een stukje aanleggen. Dat was uiteraard moeilijker dan ergens in een tuin boren.”
Warme ondergrond
Een andere bijzonderheid is de warmte van het grondwater. Overal in Nederland waar een WKO gemaakt wordt, kom je op een diepte van 80 meter een temperatuur van 10 tot 11 graden Celcius tegen. In een stedelijke omgeving is dat 12 tot 13 graden. Maar hier komt er 15 graden uit de grond.
Gezond verstand
„Dit project is alleen maar mogelijk geweest door een goede samenwerking tussen Albreco, de adviseur, de eigenaar, het leidingenbureau van de gemeente Rotterdam en DCMR”, geven Imthorn en Nihot aan. „Dit project was voor iedereen nieuw. Het leidingenbureau Rotterdam en DCMR hebben gehandeld op basis van gezond verstand. Ze hebben ons de ruimte gegeven om dit te realiseren.”