Gebakken lucht – deel- 2

Geplaatst op 20 juli 2021 door Redactie

Gezondheid en binnenklimaat
Geschreven door: Kees Groeneveld


ervaringen, meningen, kwakzalverige gezondheidsmarketing, conclusies

Voor de tweedelige publicatie ’Gebakken Lucht’, over gezondheid en binnenklimaat, werd een fors aantal ‘stakeholders’ geraadpleegd, in een online meeting dan wel in één op één gesprekken met de auteur. De volgende personen leverden aldus input vanuit hun deskundigheid:


Alex van der Avoort, managing director bij Technosense, leverancier sensorsystemen; Ronald Baar, business development manager bij TEKLAB, productontwikkelingsbedrijf; Eppo Bruins, voormalig lid Tweede Kamer voor de ChristenUnie; Michel Capitein, directeur/eigenaar van Technolab, gespecialiseerd in chemisch en microbiologisch lucht-, water- en materiaalonderzoek; Terry Devlin, r&d specialist, en Jeroen Kuiper, business development, bij PiDevelopment, productinnovatiebedrijf; Sander Kool, managing director Engineering Spirit, elektronica ontwikkelbedrijf; James Post, CEO ECOpro Technology; Siegfried Struyvelt, hoofdmedewerker adjunct-preventieadviseur niveau 2 bij HOGENT, Hogeschool Gent; Ivo Opstelten, operationeel directeur vereniging Stroomversnelling; Joep van der Velden, director gebouwautomatisering bij Kropman Installatietechniek; Eelke Westrik, directeur EBS De Morgenster; Wouter Wijma, algemeen directeur bij Ned Air bv, voorzitter Binnenklimaat Nederland.

Voorts is gebruik gemaakt van een groot aantal publicaties waaruit is geciteerd.


De hype rond gezonde lucht, een comfortabel binnenklimaat en verantwoord energiegebruik is nog lang niet voorbij. In het eerste deel van deze publicatie, in de april-editie van Installatietotaal, zijn al wat ballonnen doorgeprikt, met name inzake de pandemie en Frisse Scholen projecten. Labels, keurmerken en prestatievergoedingen kwamen langs, met hun beloftes maar ook hun voetangels en klemmen. Het probleem van meten en monitoren van gezonde lucht kwam langs. Tenslotte zetten we de verschillende technieken om lucht te reinigen op een rijtje, met hun voors en tegens.

In dit tweede deel komen marktpartijen aan het woord. In hoeverre en hoe hebben kunnen zij de problematiek de baas? Wat is er al geleerd in de praktijk? Welke organisatorisch economische bottlenecks zijn er te overwinnen? Hoe denken de partijen eigenlijk, ook over elkaar? Hoe vertaalt een en ander zich in de marketing van luchtbehandelingsproducten? En tenslotte een paar conclusies die kunnen helpen om de geloofwaardigheid van de aanbodzijde te verbeteren.

Wat vinden betrokken in de markt?

Met een groep specialisten bespreken we de oplossingsopties. Michel Capitein, de onderzoeker/adviseur, weet dat “de gebruiker vaak niet beseft dat hij filters moet vervangen”. James Post, die werkt aan zijn mobiele gepersonaliseerde luchtreinigers met HEPA filters, wil dat oplossen, “via een app met waarschuwingsberichtjes op je telefoon”.

een app of stopalarm

Gebouwautomatiseerder Joep van der Velden vindt dat “een systeem zelf moeten kunnen zeggen of de luchtkwaliteit goed is”. Stopalarmen bij te veel CO2 in een ruimte zijn er al. Ronald Baar is development manager bij productontwikkelingsbedrijf TEKLAB en bekijkt hoe de ECOPro luchtreinigers van James Post snel in grote aantallen geproduceerd kunnen gaan worden. Zijn idee is dat “je ook zou moeten monitoren of men het klimaat als comfortabel ervaart” Post zelf is bang dat “gezond en tegelijk comfortabel snel duur wordt. Als je alleen ventileert en niet reinigt, dan krijg je snel veel energiekosten” Ventilatie is wel altijd noodzakelijk omdat vuile, besmette lucht in beweging moet komen wil het door een filter te kunnen gaan. Bovendien moet de schoongemaakte lucht of frisse buitenlucht naar binnen kunnen om de afgevoerde lucht te verdringen. Zo werkt het in operatiekamers, cleanrooms en laboratoria al lang, leerden we van zowel Joep van der Velden als van gebruiksdeskundige Siegfried Struyvelt van HOGENT, de Hogeschool van Gent.


Besturingstechniek

De combinatie gezondheid, comfort en energie efficiency vraagt afstemming, balans, meet- regel en besturingstechniek. Tegenwoordig noemen we dat al gauw ‘artificial intelligence’. Sander Kool van elektronica-ontwikkelbedrijf Engineering Spirit doet mee aan onze discussie. “De systemen in gebouwen worden besturingstechnisch al gauw zo complex dat niemand meer weet hoe ze zijn opgebouwd. Als het niet werkt, dan weet niemand precies waarom niet en doet men maar wat. Ik zou kiezen voor kleine systemen die je eventueel met elkaar kunt laten praten, maar die niet van elkaar afhankelijk zijn, gedistribueerde intelligentie in kleine secties. Je koppelt dan via protocollen, in plaats dat je alles integreert in één kwetsbaar systeem. Dat kun je ook heel goed doen met kleine, gepersonaliseerde luchtreinigers.”

Hoe krijg je een goede oplossing gerealiseerd?

Het is duidelijk dat het complex ligt. Om alles goed te krijgen is er in elk geval kennis, ervaring, afstemming, transparantie en wat al niet meer nodig.
Michel Capitein: “In de keten ontwerper, bouwer, installateur kan van alles misgaan. Je moet per speler in de keten vastleggen en transparant maken wat hij heeft gedaan. Dat kan misschien via blockchain. Hoewel met het gedisciplineerd toepassen van wat simpele basisprincipes van commissioning kom je ook al een heel eind” Dan heb je ook geen energievretende blockchain technologie nodig.

energievretende blockchain niet nodig

Wouter Wijma: “Er wordt te veel gedacht en gehandeld vanuit het commerciële eigenbelang. Dat wij als leverancier soms kunnen aanschuiven bij een bouwteam is al heel wat.”
Joep van der Velden: “Door slecht werkende ketens van bedrijven wordt vaak het binnenklimaat niet als geheel bekeken. Als er een ontwerp wordt gemaakt op basis van 20 leerlingen in een klas, werkt het dan nog wel als er noodgedwongen veertig in moeten?” James Post ziet zijn gepersonaliseerde reinigers als oplossing daarvoor. “Houd het zo simpel mogelijk en houd in elk geval rekening met de gebruiker” zegt Terry Devlin, de r&d specialist, die is verbonden aan PiDevelopement het productinnovatiebedrijf dat samen met TEKLAB is betrokken bij de opschaling van de productie van de nieuwe luchtreiniger van ECOPro naar massaproductie.

Kennisprobleem en scholen

Kropman-directeur Van der Velden signaleert afkalving van kennis ook bij overheidsorganen zoals het Rijksvastgoedbedrijf en Rijkswaterstaat, als gevolg van bezuinigingen. “Men concentreert zich op juridische zaken”. De wantrouwende overheid, politicus Eppo Bruins herkent het: “De wantrouwende overheid zonder kennis is het gevolg van een mislukt liberaal/socialistisch experiment dat 25 jaar geleden is ingezet.” De overheid kan niet overal verstand van hebben, maar ruimte geven aan schoolbesturen en andere gebouwbeheerders kan wel, om samen met hun relaties in de markt kennis te ontwikkelen op basis van onderling vertrouwen.

val me niet lastig

James Post heeft ervaren dat de wil er ook niet is bij de overheid om uit te zoeken hoe het zit. “Een topambtenaar ven het ministerie meldde dat hij zich niet bekwaam voelde om zich een opinie te vormen. ‘Val me niet lastig’ was eigenlijk zijn boodschap”.
Ronald Baar suggereert: ”Zou je de problemen op scholen niet stapsgewijs kunnen aanpakken?”
Michel Capitein ziet daar wel wat problemen. “Het is organisatorisch lastig om per school een goede aanpak te realiseren. Ik maak mee dat soms meer dan honderd scholengebouwen onder één schoolbestuur vallen. Het gaat je dan zomaar 15 tot 20 jaar kosten en in zo’n periode verandert er weer van alles, nog afgezien van de kosten. Soms is er wel geld beschikbaar, maar mag het van overheidswege niet voor dit specifieke doel worden gebruikt. Best frustrerend, ook voor de schoolbesturen”.
Terry Devlin merkt op dat het kennisprobleem niet zo makkelijk ondervangen kan worden met een label of een certificaat. “Het definiëren en invoeren daarvan kost minstens zes jaar. In zo’n periode kan de technologie alweer achterhaald zijn.” Dat zulks ook geldt voor de behoeftes van gebruikers blijkt ook uit het feit dat de vraag naar virusveiligheid nog nergens is gedefinieerd. Overigens ziet Terry Devlin het vervangen van filters niet als een groot probleem. “De gebruiker moet natuurlijk wel op tijd actie nemen, maar ze zijn gewoon on line te koop”.

Leren van schoolpraktijk

Eelke Westrik heeft jarenlange ervaring als directeur van verschillende basisscholen. Wat gebeurt er als hij een klacht heeft over lucht en klimaat in zijn school? “Dat moeten we regelen binnen het budget voor onderhoud”. Hij bevestigt dat het een lange weg is om tot een investering te komen in een schoolgebouw. “Gemeentes hebben hun gelden voor gebouwen en onderhoud overgedragen aan schoolbesturen en dat betekent dat er geen geld is voor grotere investeringen in ventilatiesystemen”. In Amsterdam, waar Westrik nu directeur is van EBS De Morgenster, heeft de gemeente recent wel fors geïnvesteerd. Het kan dus wel. Overigens kan elke schooldirecteur als gebruiker niet anders dan vertrouwen op de kennis, deskundigheid en goede trouw van anderen.

loze pomp 

Daar heeft Eelke Westrik weleens leergeld in betaald. “Ooit was ik directeur van een school in Amersfoort en daar werkte tien jaar lang het verwarming- en ventilatiesysteem niet, omdat bij de aanleg de leverancier niet mocht installeren. Iemand anders was goedkoper. Toen na tien jaar ellende eindelijk het plafond een keer open werd gemaakt, bleek een cruciale pomp niet te zijn aangesloten....”. Hoezo commissioning overdreven?

Marketing met wetenschapssaus

Inmiddels ervaren we een uitbarsting van marketinggeweld vanuit aanbieders van luchtreinigers. Immers, als iedereen coronaveilig moet worden gemaakt met luchtreinigers, dan kan dat een massamarkt worden. Opvallend aspect in deze storm is het beroep dat allerlei aanbieders doen op ‘de wetenschap’. Elk merk schermt met ‘wetenschappelijke’ studies die aantonen dat de voorgestelde oplossing perfect is en andere systemen niet deugen. Een radioreclame boodschap roept tot vervelens toe “de luchtreinigers van Euromate zorgen voor echt veilige binnenlucht”. Oké, we weten dat reclameteksten vaak nietszeggend en nooit volledig zijn. Maar waar wetenschapsmarketing al tricky is, daar heette gezondheidsmarketing ooit niet voor niets ‘kwakzalverij’.

gezondheidsmarketing heette kwakzalverij

De fabrikant van keukenafzuigapparatuur, Plasmamade doet het overigens slim. Het bedrijf zoekt de publiciteit door de onderzoeken van professor Bert Blocken van de TU Endhoven te sponsoren, onder andere in het fieldlab in de Amsterdam Arena. Philips komt met een gelikt filmpje over hun design Air Purifiers, zowel in het testlab als in de huiskamer, met een toelichting van system architect Tim van der Graaf. Van der Graaf werkte als Philipsman mee aan een wetenschappelijke publicatie van de universiteit van Bochum, waar heel eerlijk in staat, “The use of an Air Purifier however can reduce the inhalable dust concentrations, but the effect on allergen exposure was in most cases not large enough to achieve statistical significance”. Natuurlijk is het goed om onderzoeksmethodes uit de wetenschap toe te passen om zaken uit te zoeken en te testen. Maar wie leest de onderzoeksrapporten nou echt goed? Bovendien en wat meer is, zolang we RNA/DNA deeltjes in de lucht niet goed kunnen vaststellen, zolang weten we in elk geval niet in hoeverre onze lucht echt veilig is.

Conclusies

Een paar dingen zijn duidelijk. Elke ruimte waarin luchtbehandeling wordt toegepast vraagt een zorgvuldige analyse en balans van wat zinnig, nodig en mogelijk is. Ventilatie is altijd noodzakelijk, vaak in combinatie met verwarming, soms ook met koeling, maar liever niet, vanwege de energiekosten. De wijze van bouwen heeft invloed op de mate waarin correctie via systemen nodig is. Het gebruiksdoel van een binnenruimte bepaalt of luchtreiniging, conditionering, noodzakelijk is. Zodra luchtreiniging aan de orde is, wordt afstemming, inregeling met ventilatie onvermijdelijk.

Ervaring met luchtconditionering in cleanrooms, ziekenhuizen en laboratoria kan helpen om ruimtes als mensen in schoollokalen, kantoren, restaurants en theaters minder bloot te stellen aan rondwarende virusdeeltjes. Absolute zekerheid dat lucht in ruimtes waar mensen samenkomen virusvrij is kan niemand geven. Gepersonaliseerde luchtreinigers, op basis van HEPA-filters, gecombineerd met ventilatie lijken zinnig om de risico’s te verminderen en de noodzaak tot lockdowns in scholen, restaurants en kantoren te reduceren.

Aanbieders van systemen kunnen zichzelf beter dan tot nu toe toetsen op eigen kennis en integriteit. Advies om niet meteen veel te investeren en simpele maatregelen te nemen, vergroten geloofwaardigheid. Bureaucratisering, bedoeld voor controleerbaarheid, kan averechts werken en vertrouwen ondermijnen.

“We zijn geen wandelende computers” zei Eppo Bruins. Volgens Michel Capitein moeten we niet willen leven in een wereld met steriele ruimtes. “Dat gaat ten koste van de resistentie van mensen. We willen toch geen kasplantjes worden?”

kasplantjes worden

Joep van der Velden verwijst naar de Pools/Engelse filosoof Roman Krznaric, die in zijn boek ‘De Goede Voorouder’ er voor pleit lange termijn te denken en te handelen voor een korte termijn wereld. Krznaric noemt de Zeeuwse Deltawerken als schoolvoorbeeld. Het overstromingsprobleem werd aangepakt met een structurele benadering. Gezondheid, comfort en energieneutraliteit kun je voor de lange termijn beter borgen via een totaal andere aanpak van het ontwikkelen van gebouwen, dan via het houtje-touwtje repareren van tekortkomingen onder de wet van behoud van ellende. Het als ouders bevorderen dat kinderen ook een gezonde lichamelijke weerstand ontwikkelen, hoort daar waarschijnlijk bij. Accepteer de kinderziektes.

Juist ten tijde van het afronden van de laatste voorbereiding van deze publicatie in Installatietotaal, publiceerde een groep van 39 wetenschappelijke en semiwetenschappelijke experts van over de hele wereld een gezamenlijk document als pleidooi voor ‘A Paradigm Shift to Comabt Indoor Respiratory Infection’. In een artikel in ‘Science’, het toonaangevende internationale wetenschappelijke tijdschrift (Science 14 May 2021: Vol. 372, Issue 6543, pp. 689-691 DOI: 10.1126/science.abg2025), roept de groep op te komen tot nieuwe ‘global indoor air quality standards (IAQ) led by the World Health Organization and the development of comprehensive standards by national governments and professional bodies’.
Op basis van de lessons learned van de COVID 19 pandemie, pleit men er voor gedifferentieerde standaarden en normen voor ventilatie, afhankelijk van het gebruik van een gebouw of nog beter elke ruimte in een gebouw, zie de infographic ‘Smarter Ventilation’.

Reageren

Vul de gegevens in en uw naam en reactie zullen op de website worden getoond. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.
Dero-Uitgevers gaan zorgvuldig om met uw persoonsgegevens.
Bekijk het privacy statement