Installatietechniek voor scheepvaart stelt bijzondere eisen
Geplaatst op 28 december 2020 door Redactie
Verwarming, klimaatbehandeling en airconditioning – vertrouwde onderwerpen voor menig Nederlands installatiebedrijf dat in de woning- of utiliteitsbouw actief is. Het wordt wat anders wanneer de installaties niet aan land maar aan boord van schepen worden toegepast. De werkzaamheden daarvoor mogen dan wel veel overeenkomsten vertonen, maar er moet met aanzienlijk meer en vaak volkomen nieuwe aspecten rekening worden gehouden. Hitte, luchtvochtigheid, dampspanning, continue vibraties en torderende leidingen – het zijn slechts enkele onderwerpen waar bij scheepsinstallaties (meer) rekening moet worden gehouden. Specialist op dit gebied is Heinen & Hopman. Een gesprek met Jan Reichardt van het bedrijf over de bijzonderheden van de (luxe) jachtbouw en de voordelen en mogelijkheden van de perstechniek aan boord van schepen.
Wie installaties voor de scheepvaart zegt, kan niet om Heinen & Hopman in Bunschoten heen. In haar 50-jarig bestaan profiteerde het bedrijf van de vorige energietransitie van olie naar gas en ontwikkelde zich vervolgens tot verwarming-, ventilatie- en klimatiseringspecialist voor de scheepsvaart. Of het nu om prestigieuze jachtbouw gaat of de commerciële scheepsvaart – Heinen & Hopman is voor veel partijen een vertrouwde installatiepartner. Voor het leidingwerk van de installaties vertrouwt het bedrijf op de perstechniek van Viega.
Grote temperatuurverschillen
Anders dan bij veel ‘landgebonden’ installaties het geval is, beginnen de werkzaamheden van Heinen & Hopman al ver voordat met de bouw van een jacht begonnen wordt. “Vaak zijn we al vanaf de voorstudie voor een jacht bij de bouw betrokken”, aldus Jan Reichardt. “Tijdens deze pre-engineering fase wordt onder meer stilgestaan bij de wensen die aan het gebruik worden gesteld en de omgeving waarin het jacht gaat varen. Die omstandigheden kunnen sterk verschillen want jachten kom je allang niet meer alleen tegen in de Middellandse Zee. Ook rond de poolcirkels of in de Perzische Golf of de Golf van Aden varen voortdurend jachten. Het temperatuurverschil tussen de pool- en tropische milieus kan oplopen tot meer dan 50 graden.”
“Belangrijk verschil met de landgebonden installaties is de regelgeving die voor nagenoeg alle scheepsinstallaties streng is en vergelijkbaar met die voor de luchtvaart.”
Heinen & Hopman heeft zich gespecialiseerd in het beheersbaar maken van die temperatuurverschillen. Als specialist voor klimaatbeheersing aan boord van schepen vervult het bedrijf een belangrijke rol. “Koeling en verwarming nemen een groot deel van het energieverbruik aan boord van schepen voor hun rekening. Daarom is het belangrijk om in het voortraject de eisen en wensen duidelijk te hebben. Op die manier kan tijdig een oplossing worden ontwikkeld om die wensen te realiseren. Belangrijk verschil met de landgebonden installaties is de regelgeving die voor nagenoeg alle scheepsinstallaties streng is en vergelijkbaar met die voor de luchtvaart.
Kenmerkende verschillen
Op de vraag welke kenmerkende verschillende er dan onder meer zijn, antwoordt Jan Reichardt: “Neem alleen al de compartimentering die uit oogpunt van brandveiligheid en waterdichtheid standaard aanwezig is. Met de onderverdeling van het schip in zelfstandig functionerende secties zijn vaak ook afzonderlijke luchtbehandelingskasten voor de secties nodig. Door veel in het voortraject te investeren kan daar zo’n slim mogelijke oplossing voor worden ontwikkeld.” Zo’n oplossing wordt vervolgens tijdens de engineeringfase uitgewerkt. Omdat het daarbij om een grote hoeveelheid installatietechniek gaat die ook nog eens op een beperkte ruimte moet worden geïnstalleerd, is het belangrijk dat zoveel mogelijk componenten als 3D-model beschikbaar zijn. Dat maakt het engineeren niet alleen sneller maar ook een stuk efficiënter. Bovendien kunnen op die manier de verschillende onderdelen van het schip in 3D worden gevisualiseerd. “Het komt regelmatig voor dat de klant van een nieuw jacht eerst in 3D virtueel door zijn jacht wordt rondgeleid, voordat met de feitelijke bouw wordt begonnen.”
Slim engineeren zorgt voor tijd- en kostenbesparingen
Belangrijkste criteria waaraan tijdens de engineeringfase wordt gewerkt, zijn de beheersing van hitte en luchtvochtigheid en daarmee van de damp- en luchtdichtheid. Door de hoge luchtvochtigheid in bepaalde regio’s kan condensvorming optreden wanneer de damp- en luchtdichtheid niet goed zijn uitgevoerd. En op een jacht van enkele tientallen miljoenen kan vocht funest zijn.
“Tot 15 jaar geleden soldeerden we de koperen leidingen aan boord van schepen. We hebben echter bewust de overstap gemaakt naar de perstechniek van Viega.”
De bouw van het jacht zelf, is een fase die gekenmerkt wordt door het gebruik van hoogwaardige materialen en optimale beheersing van de materialen. Voor de bouw van onder meer de romp wordt daarbij steeds vaker uitgeweken naar regio’s waar de uurlonen lager liggen. En ook het grove installatiewerk verschuift regelmatig die kant uit. Dat installatiewerk heeft voor Heinen & Hopman veelal betrekking op de klimaatinstallaties met chillers voor de productie van koudwater. Deze worden gebruikt voor de luchtbehandelingskasten die het schip op de juiste temperatuur houden. De belofte van Heinen & Hopman is daarbij even uitdagend als complex: “Wij claimen onder alle omstandigheden een temperatuur van bijvoorbeeld 22 °C. Dat vereist wel dat we gebruikmaken van hoogwaardige materialen. Het koudwatersysteem voeren wij dan ook uit in koper. Kunststof leidingen zijn niet zo strak te installeren als een koperen alternatief. En juist door de strakke installatie kan iedere kostbare millimeter worden gebruikt.
Bewuste overstap naar perstechniek
Om condensatie door dampspanningsverschillen te voorkomen, worden de koperen leidingen voorzien van een isolatielaag van 20 mm. “Tot 15 jaar geleden soldeerden we de koperen leidingen aan boord van schepen”, vervolgt Jan Reichardt. “We hebben echter bewust de overstap gemaakt naar de perstechniek van Viega. Dat monteert niet alleen sneller maar garandeert ook een hoogwaardige en spanningsvrije verbinding. En eigenlijk is iedereen wel in staat om goed te persen. De ondersteuning door Viega is daarbij bijzonder klant- en servicegericht bijvoorbeeld in de vorm van monteurs die demonstraties krijgen om met de persmachines te werken. Viega beschikt bovenal over een schat aan kennis en ervaring. En juist die kennis wordt nagenoeg iedere dag belangrijker.”
“Voordeel van de perstechniek van Viega is het universele karakter. Dat betekent dat dezelfde techniek en apparatuur wordt gebruik wordt het persen van kunststof, koperen, RVS of CuNiFe-leidingen.”
Met de keuze voor het persen van leidingen wordt ook vervuiling door soldeer voorkomen. “Die vervuiling kan aan de binnenzijde van de leiding optreden en mogelijk neerslag in de leidingen tot gevolg hebben. Dat wil je zeker op een schip niet hebben waar iemand niet even snel een reparatie kan komen uitvoeren. Daarnaast biedt de perstechniek als voordeel dat aanpassingen snel en eenvoudig te realiseren zijn. De eigenaar kan zo tijdens het bouwproces nog aanpassingen doorvoeren, zonder dat die heel veel impact hebben op de installatiewerkzaamheden.”
Toenemend belang dichtheidscontrole
Lekkages zijn funest – aan boord van schepen wellicht nóg meer dan in installaties aan land. Een installateur kan immers niet zo maar even langskomen. Voor de koudwaterinstallatie wordt daarom al vanaf de cascofase continu gecontroleerd op lekkages. “Al in de bouwfase worden installatiedelen die zijn afgerond, direct op druk gezet. En zo bouwen we stap voor stap de installatie verder uit zonder in te leveren op lekdichtheid.” Voordeel van de perstechniek van Viega is het universele karakter. Dat betekent dat dezelfde techniek en apparatuur wordt gebruik wordt het persen van kunststof, koperen, RVS of CuNiFe-leidingen. Die laatste worden in de vorm van Seapress door Heinen & Hopman onder meer ingezet voor transport van zeewater naar de koelmachines en/of koel- en vries compressor aggregaten.
Perstechniek
Niet elke buis in de scheepsbouw leent zich voor contact met zeewater maar de Seapress-fittingen wel want deze zijn vervaardigd van CuNi10Fe1,6Mn. Deze corrosiebestendige koper-nikkel-ijzerlegering wordt volgens internationale standaarden geproduceerd en voldoet dan ook aan nagenoeg alle relevante normen. De fittingen zijn standaard voorzien van EPDM dichtelement waardoor het systeem over een breed temperatuurbereik van -25 °C tot 110 °C kan worden ingezet bij een druk tot 16 bar. Voor ruimtes die niet in contact komen met zeewater biedt Viega meerdere gecertificeerde leidingsystemen voor koper, dikwandig staal, RVS en kunststof.
Tekst: Martin Franke