De loftrompet en een treurmars: handarbeid en cloudkapitalisme

Geplaatst op 01 april 2024 door Redactie

Het is tijd om weer eens de loftrompet te steken over het echte werken, handarbeid, vakmanschap. Een treurmars is op zijn plaats voor ‘cloudkapitalisme’, het perverse verdienmodel dat onze maatschappij steeds meer op slot zet.

We zoeken nog steeds naar werkers. Ze zijn zo schaars en zo noodzakelijk, dat verstokte vreemdelingenhaters pleiten voor op z’n minst toegangstourniquetjes voor buitenlanders. Het blijkt ook niet langer te gaan om uitsluitend ‘kenniswerkers’, knappe koppen die een toevoeging zijn aan de Nederlandse hersens. Nee, het gaat nu vooral om werkers die doen waar we onszelf eigenlijk te goed voor voelen. Of waar te weinig voor wordt betaald om onze Hollandse woon- en reiswensen te bekostigen, eindeloos levensverlengende zorg te betalen.

We zoeken in het buitenland naar mensen die hier komen om billen te wassen, om parkeerboetes uit te schrijven, onze dijken op te hogen, asperges te steken. Ja, ook de installatiewereld werft kabeltrekkers en krachten voor ander fysiek handwerk, waarmee je de pensioenleeftijd van zeventig jaar niet haalt.

Deze werkers, uit welk land ook, verdienen ons respect, met een salaris dat daaraan uitdrukking geeft. En ja, ook fatsoenlijke, betaalbare huisvesting, sociale woningbouw en -beheer, vrij van perverse verdienmodellen. Hoe mooi als ook installatiebedrijven daar een maatschappelijke bijdrage aan zouden leveren, zich daar specifiek op richten in plaats van op nog meer gadgets in luxe appartementen.

Dan nu over de wolken die schaduwen werpen, het cloudkapitalisme. De term ontleen ik aan Yanis Varoufakis, de hoogleraar economie aan de universiteit van Athene, die tijdens de schuldencrisis enige tijd minister van financiën was in Griekenland. In zijn boek ‘Technofeudalism’ betoogt Varoufakis dat cloudkapitaal de twee pijlers van het kapitalisme heeft aangetast, te weten markt en winst. Digitale platforms lijken wel op markten, maar zijn het niet. Varoufakis noemt het ‘fiefdoms’, in het Nederlands, ‘leengoed’. Hij ziet gelijkenis met het aloude feodale systeem waarin leenmannen verplichte afdrachten verschuldigd waren aan leenheren. ‘Cloud rent’ is de term die hij hanteert voor de afdrachten die wij allemaal verschuldigd zijn aan de leenheren die de digitale wereld beheersen, zonder bezit of inzet van traditionele kapitaalgoederen als machines, gebouwen, hardware infrastructuur.

Eigenlijk heel terecht, vanuit dit oogpunt, dat het cloudkapitalisme nu aanloopt tegen de beperkte capaciteit van het fysieke elektriciteitsnet!

We herkennen dit allemaal. Al die dingen die je niet kunt doen zonder in te loggen met onontkoombare betaling, in geld of met informatie die van jou is maar door de onzichtbare tycoon, leenheer tegen betaling aan anderen wordt gegeven.

Gaan we hier tegen vechten, het afschaffen? Dat is waarschijnlijk te laat. Varoufakis schetst scenario’s waarin dit systeem de hele wereldorde overhoop gooit. Extreme machtsconcentratie leidt vroeg of laat zeker tot omwentelingen, uitbarstingen. Of dat gepaard moet gaan met rampspoed staat te bezien. Gezond boerenverstand vermag veel extremisme te dempen.

We zijn langzaam aan het bijkomen van het heilige geloof in steeds maar meer technologie, steeds maar meer luxe en verspilling. Gemeenschappelijk bezit komt weer in beeld. Herstel van sociale woningbouw hoort daarbij.
Wat nu installatiewereld? Laten we ons concentreren op het goed, doelmatig werkend krijgen en houden van zinvolle hardware, tegen faire vergoeding, met oog voor herbruikbaarheid. En vermijd de verleiding van ‘pay per click’ verdienmodellen. Vroeg of laat komt de boemerang daarvan terug, zoals in elk piramidespel. Alles van waarde mag intussen zijn prijs hebben, zeker handarbeid.

Nota bene: terwijl ik dit schrijf komt Gert-Jan Segers op de proppen met een ‘Deltaplan Grip op Arbeidsmigratie’!