Gebrek aan mensen
Geplaatst op 07 december 2023 door Redactie
Het blijft en het blijft maar actueel, krapte op de arbeidsmarkt, gebrek aan personeel. Zeker in de techniek speelt het nu al minstens dertig (!) jaar. Nee, tachtig jaar geleden, in de vijftiger jaren, werd er al moord en brand geschreeuwd. Maar toen werd er wel veel aan gedaan: bedrijfsscholen uit de grond gestampt, huizen gebouwd door bedrijven, voor hun personeel om in te wonen tegen betaalbare huur! En, mind you, allemaal door de werkgevers, de bedrijven zelf; niet door de overheid en uitvoeringsinstanties. Hoogstens gestimuleerd door wat publieke druk via vakbonden en het gedachtegoed van de verschillende ‘zuilen’, de socialistische, de katholieke, de protestantse.
Het is allemaal afgebouwd. Vanwege John Maynard Keynes? In 1930 schreef de beroemde Britse econoom over de ‘Economic Possibilities for our Grandchildren’. Op basis van de technologische ontwikkeling en de bijbehorende productiviteitsgroei, die hij zich zag voltrekken, voorspelde Keynes dat honderd jaar later, in 2030 dus, we in de Westerse wereld zouden kunnen volstaan met een vijftienurige werkweek. De rest van onze tijd zouden we kunnen wijden aan cultuur, familieleven, in materiële overvloed, maar dan wel op een ander, normaler niveau dan de extreem rijken van zijn tijd, ‘the British upperclass’. Keynes noemde het welvaartsniveau van de tandarts als referentie.
“Deze profetie is nooit uitgekomen”, schrijft Jason Hickel in zijn spraakmakende boek over Degrowth, ‘Less is More’ in 2020. Jazeker, wel voor wat betreft de productiviteitsgroei, maar totaal niet waar het gaat om het aantal uren arbeid dat voldoende zou moeten zijn. En eigenlijk ook niet waar Keynes voorspelt, of eigenlijk meer ‘hoopt’ dat mensen tevreden zullen zijn met een leven qua rijkdom en bezit op het niveau van de tandarts van toen. Hickel legt de vinger bij een pijnpunt bij ondernemers, branches zelf. We hebben de verbeteringen in productiviteit niet omgezet in minder inspanning, maar in groei over groei, het cumuleren van winst, kapitaal.
Nu we aanlopen tegen de kosten van de eenzijdig op geldgroei gerichte ontwikkeling, de noodzaak van een energietransitie, van onderhoud en hergebruik, de overkill aan marketing en communicatie, nu hebben we daar de mensen niet voor. We krijgen stressklachten.
Hoogleraar arbeidsmarkt, Ton Wilthagen, kwam vorig jaar met zes korte termijn ‘oplossingen’, waar je van een hoogleraar misschien een structurele lange termijn analyse zou verwachten. Minder deeltijdwerken, hogere lonen, niet langer flexwerken, meer automatiseren, meer niet-actieven inschakelen, meer arbeidsmigranten werven, het klinkt als stoplappen in het frame van een eeuw.
Wat dan? Ondernemers, branches kunnen zelf de bakens verzetten. Inderdaad, minder de opbrengsten maximaliseren in de richting van groei over groei. Het (her)ontwikkelen van de ‘stakeholders’economie, dat wil zeggen een samenhang – nee, laten we het maar even niet ecosysteem noemen - van het bedrijf met niet alleen de mensen die er daadwerkelijk in werken, maar ook met hun omgeving, families, woongemeenschappen, scholen. Daarbinnen de cultuur bewaken van ‘genoeg is genoeg’, met de bedrijfsdirectie als rolmodel, een beetje naar voorbeeld van Angela Merkel.
Overigens, dat leerde ik deze zomer op vakantie in het oosten van Duitsland: de cultuur van de Ossies, van Merkel dus, is echt anders, is die van ‘genoeg is genoeg’. Jazeker, het kán zijn dat het te danken is aan de decennialange periode waarin men daar gevrijwaard bleef van het Angelsaksische kapitaal-extremisme. Begin maar met het schrappen van stressteksten als ‘we hebben personeel nodig op koploper te blijven’. Het is zelfs theoretisch onmogelijk om allemaal koploper te zijn...