Aanpassen geblazen
Geplaatst op 22 maart 2023 door Redactie
Elke dag kent haar eigen nieuwe normaal. Als er iets is dat we als maatschappij hebben geleerd, of liever gezegd, hebben herontdekt in de afgelopen tijd, is het dat. Het aanpassingsvermogen van de mens, de natuur, de schepping, is veel groter dan we durfden denken.
Waarom denken we daar zo klein van eigenlijk? Waarom zijn we zo bang van veranderingen, in het klimaat, in de maatschappij, in de natuur, in de omgang met energie, in het tempo van inflatie, in de geopolitieke verhoudingen, in de Nederlandse politiek? Oeioei, crisis, onzekerheid, angst. Ja, natuurlijk, als je met elkaar leeft in een schatrijk land, dan heb je veel te verliezen. En als je veel hebt te verliezen dan wordt je bang dat het ook gebeurt, dat verliezen. Er is ook niet veel meer te winnen. En waar uitdaging ontbreekt, groeit behoudzucht en onzekerheid.
Maar jippie, hoera, we hebben weer uitdagingen: het aanspreken, ontwikkelen, inzetten van ons aanpassingsvermogen. Boosheid over klimaatverandering, die jij en ik niet kunnen terugdraaien, dat gaat niet werken. De ene energiebron vervangen door de andere en zo het milieuprobleem voortdurend verplaatsen, het maakt je depressief. Kijk de documentaire rond Paul Kingsnorth nog maar eens terug op NPOstart.nl, de Tegenlicht uitzending ‘De aarde draait door’, van 16 december 2018.
Als je denkt dat de oplossing er is, bijvoorbeeld een ‘doorbraak’ in kernfusie, ren er niet achteraan. De desillusie wordt massief als je Javons’ paradox uit 1865 weer ziet opdoemen: winst in energie-efficiency blijkt te leiden tot groei in energieconsumptie. Teslalovers trekken sneller op en rijden harder met een grotere massa dan lichtgewicht dieselaars met katalysatoren. Wie laat zijn auto helemaal staan voor de beenaangedreven fiets?
Aanpassen, aanpassen, als de aarde tegen je zegt, dit of dat gaat niet meer, stop er dan mee en ga je leven, je gebouwde omgeving, je installaties, anders inrichten of desnoods je hele bestaan anders funderen. Inderdaad, als de zeespiegel te veel rijst, zullen we moeten verhuizen. Vrijwel de gehele wereldbevolking woont aan de randen van de continenten, akelig dicht bij de zee. Waarom? Uit gemak, comfort, luxe, efficiency. Natuurlijk kan het anders, maar als het niet hoeft, doen we het niet. Niks mis mee, maar niet in paniek raken als we ons alsnog moeten aanpassen.
Kleine voorbeelden uit het verleden? Toen Londen dreigde te stikken in de smog, puur vanwege de vele kolenkachels, heeft die miljoenenmetropool zich aangepast. Inderdaad pas na enorme aantallen zieken en doden, ‘oversterfte’ noemen we dat tegenwoordig. Zelf groeide ik op aan de oever van de Nieuwe Maas, bij Rotterdam. Alle fabrieken in het Ruhrgebied, tot aan de chemische en pharmaceutische industrie in Bazel, loosden in dat water. Wij gooiden ons afval ook achter het huis in het water… De steur, de zalm, bijna al het leven verdween uit het open riool. Na een jaar of vijfentwintig van aanpassing durfden we er weer te zwemmen. De economische crisis van de jaren tachtig hielp daarin mee.
Recenter? De CFK’s in installaties, bij het solderen van elektronica, ze leidden tot een crisis om het gat in de ozonlaag, net als iets eerder de zure regen. Het vroeg aanpassing, korte termijn vertraging van economische groei. Hoewel, voor enkele sectoren werd het een impuls: nieuwe installaties die nodig waren, andere soldeermethodes en machines, vervanging van elektronica...aanpassing, aanpassing.
Acceptatie van de beperktheid van de menselijke macht tot maakbaarheid, daar begint het. Het leidt tot bewustzijn van noodzaak en mogelijkheid tot aanpassing. De schepping doet het ons elke dag voor.