Wetenschap weet niet, werkt wel
Geplaatst op 29 juli 2021 door Redactie
“Het is wetenschappelijk bewezen”. “Laten we luisteren naar de wetenschap”. “De wetenschap zegt,....dus...”. Met dergelijke zinnen worden discussies doodgeslagen. Het is niet nieuw, maar sinds het wetenschappers zijn die bepalen hoe ons dagelijks leven er uit ziet, wat we wel en wat we niet mogen, sinds die tijd slaat het wel een beetje door.
Hoe zit dat eigenlijk, met die wetenschap? Ooit volgde ik op de universiteit colleges ‘wetenschapsfilosofie’. Als eerste, belangrijkste basisregel werd mij voorgehouden dat in de wetenschap het begrip ‘waarheid’ niet bestaat. De wetenschap formuleert hypotheses, veronderstellingen, en toetst die, volgens wetenschappelijke methodes, methodologie. Zo stel je de waarschijnlijkheid van de juistheid van jouw veronderstelling vast. Honderd procent zeker weet je het nooit. Dat de aarde niet ‘plat’ is, hoe je ‘plat’ook definieert, dat kun je wel uitsluiten, maar of de aarde precies helemaal rond is...? Of te voorkomen is dat ooit nog iemand zich ontwikkelt tot massamoordenaar?
Wetenschappers weten over het algemeen zelf heel goed dat ze geen absolute antwoorden kunnen geven. Maar zeggen ‘ík weet het niet’, dat is lastig voor wie om zijn of haar deskundigheid wordt uitgenodigd op het podium van ijdelheid, radio, televisie, krant, parlement, in het publieke domein van beroemdheid.
In het kader van Hemelvaartsdag werd Bijbelwetenschapper Arie Zwiep geïnterviewd door het Nederlands Dagblad. “De werkelijkheid is breder dan wat je met absolute zekerheid kunt vaststellen”, sprak hij heel wetenschappelijk verantwoord. Lees die zin gerust twee of drie keer. Zwiep zette de stelling in een kader: “Ik hoef niet precies te weten hoe iets in elkaar steekt om er toch mee uit de voeten te kunnen.” Daar ligt de waarde van wetenschappelijk werk voor de maatschappij en ja, ook voor de installatiewereld.
Louis Braille leefde in de negentiende eeuw. Door een ongeluk verloor hij als klein jongetje zijn gezichtsvermogen. De blinde Louis werd hoogleraar, wetenschapper, geometrie, geschiedenis en algebra. Om dat te kunnen, ontwikkelde Braille het schrift voor blinden Al tweehonderd jaar dient zijn werk de maatschappij over de hele wereld!
Het is wat de wetenschap voortbrengt, hulpmiddelen, geen antwoorden. Om wetenschappelijk onderzoek te kunnen doen, te kunnen werken in de wetenschap, worden dagelijks nieuwe, baanbrekende, uitvindingen gedaan. Technologie heet dat bij ons: fotonica, vaccins, data-analyse, kunstmatige intelligentie. Geen antwoorden op levensvragen, maar hulpmiddelen voor het leven, waarvan het gebruik strijdig kan zijn met het antwoord dat jouw levensovertuiging geeft.
Sommige wetenschappers benoemen dit dilemma: Heino Falcke, in zijn boek over het fotograferen van zwarte gaten en Thomas Sedlacek, die ‘De economie van Goed en Kwaad’ publiceerde.
Blijven we datacenters installeren als we weten dat ze ‘nodig’ blijken om gameverslaving en de handel in cryptomunten te faciliteren, ten koste van gruwelijk veel energieverspilling? Wetenschap geeft geen antwoord.
Operatiekamers waar mensenlevens gered worden, systemen om in scholen en woningen gezond te verblijven, met minder energiegebruik; fabrieken die meer produceren met minder grondstoffen; refurbishmentinstallaties die producten een langer laten leven. Het kan met technologie die wetenschappelijk werk voortbracht. Niet door één of ander wetenschappelijk antwoord, maar vanwege gezond verstand, levensbeschouwing en cultuur.