Bliksems mooi
Geplaatst op 19 juli 2021 door Redactie
Het is uiteindelijk zomer geworden. We moesten er lang op wachten want de lente was zeldzaam koud. Mei leek soms meer op maart. Bovendien viel er flink wat regen. En dat heeft beslist ook voordelen. De natuur kon al dat hemelwater goed gebruiken na een serie droge zomers. Veel bomen liepen veel later uit dan normaal. In de bollenvelden kon men tot in de laatste weken van mei soms prachtige bloemen zien staan. Met al dat wisselvallige weer kwam het geregeld tot onweer. Een uiterst fascinerend weerverschijnsel. Nog steeds zijn niet alle processen die een rol spelen bij de vorming van bliksem, helder in kaart gebracht!
Bij onweer kun je mij altijd voor het raam of liever nog buitenshuis op een goed uitzicht punt vinden. In het verleden ben ik in 5 seizoenen op jacht gegaan naar tornado’s in de Midwest van Amerika. In een busje met de nodige apparatuur en met gelijkgestemde zielen rijden we naar de gebieden waar de zwaarste onweersbuien ontstaan. Een goede weersverwachting is bepalend voor de mate van succes. Het gebied in de VS is berucht vanwege de zware onweersbuien en de twisters. Tegenwoordig zijn er duizenden tornadojagers actief in ‘Tornado Alley’, zoals het gebied in Amerika ook wel wordt genoemd. Op internet kun je oneindig veel foto’s en video’s vinden en de jacht bovendien live volgen, alsof je zelf mee rijdt.
In zijn algemeenheid is voor het ontstaan van een bliksem een krachtige buienwolk nodig die reikt tot een hoogte van minimaal 5 a 6 kilometer. Bij onweersbuien in de tropen, en uiteraard ook in Amerika, halen wolkentoppen soms meer dan 15 kilometer. Een enkele keer wordt dat overigens ook in ons land waargenomen. Een algemene vuistregel is: hoe hoger de wolk, des te zwaarder het onweer en de neerslag.
Van nature is er sowieso elektriciteit in de atmosfeer. Er is altijd een elektrisch veld te vinden rondom de aarde. Door de vorming van neerslag, en door sterke stijgende en dalende luchtstromen in de buienwolk, kunnen gebieden in de bui een sterk negatieve of juist een relatief positieve lading krijgen. Verder is het aardoppervlak in het algemeen relatief positief geladen in vergelijking met de onderzijde van de buienwolk. Maar ook in de buienwolk zelf kunnen flinke verschillen in elektrische lading optreden. Wanneer de verschillen groot genoeg zijn, kan de bliksem ontstaan.
Bliksem kan zich geheel tussen verschillende delen van de wolk afspelen. In feite is dit verreweg de meeste voorkomende vorm van bliksem. Men schat dan wel 90% van de bliksems op aarde van dit type is. Ze zijn ongevaarlijk. Maar de bliksem kan ook tussen wolk en aarde voorkomen. In dat geval slaat de bliksem in, is onweer gevaarlijk, en kan er uiteraard wel schade optreden. Schade kan zelfs optreden wanneer de bliksem nabij inslaat, maar bijvoorbeeld niet in je eigen huis. De stroomsterkte in een bliksem kan oplopen tot wel 50 of zelfs meer dan 100 kA. Dit creëert een sterk magnetisch veld, en dat veld kan een inductiestroom opwekken in geleidende materialen. Elektronische apparatuur kan daardoor gemakkelijk beschadigen, ook als de bliksem dus even verderop inslaat. Er zijn overigens afdoende methoden om de apparatuur te beschermen tegen bliksem- en inductieschade.
Met de verwachting dat in een warmer klimaat onweersbuien zwaarder worden, in een wereld die nog verder wordt ingericht met allerlei high-tech elektronische apparatuur, is de expertise van bliksembeveiliging dus zeer waardevol!